Γράφει η Koρίνα Θ. Διονυσοπούλου, δικηγόρος Αθηνών, επικεφαλής του κύκλου Lean In Young Women Lawyers του Lean In Network Greece
Με αφορμή ένα θέμα που επανέρχεται διαρκώς στην επικαιρότητα, η Αρετή Γεωργιλή, Regional Co-Leader της οργάνωσης Lean In Network Greece και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού μας, μοιράζεται μαζί μας ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τις περιπτώσεις του «Stealthing».
Στις 8.6.2022 δημοσιεύθηκε η 6/2022 Γνωμοδότηση του Αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατόπιν αιτήσεως του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», σχετικά με το εάν η αφαίρεση ή η σκόπιμη καταστροφή του προφυλακτικού χωρίς τη συναίνεση του έτερου σεξουαλικού συντρόφου (“stealthing”) μπορεί να στοιχειοθετήσει το έγκλημα της παραγράφου 4 του άρθρου 336 ΠΚ, στην οποία προβλέπεται ότι: «όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ. 1, τελεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη».
Λίγα λόγια για το stealthing: Αρχικώς, η εν λόγω μέθοδος είχε χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τη με τουλάχιστον ενδεχόμενο δόλο μετάδοση του HIV/AIDS μεταξύ ομοφυλόφιλων ανδρών. Εν τούτοις, με την πάροδο του χρόνου το stealthing μετετράπη σε μέθοδο που επιχειρείται και από τους άνδρες ως μία μορφή «αναπαραγωγικού εξαναγκασμού» (“reproductive coercion”) σε βάρος των γυναικών προερχόμενη από ιδεοληψίες περί «φυσικού δικαιώματος» του άνδρα σε υπεροχή και βίαιη συμπεριφορά.
Η χωρίς συναίνεση τέλεση της γενετήσιας πράξης, όπως επιτέλους και ευτυχώς προβλέπεται πλέον στην παράγραφο 4 του άρθρου 336 ΠΚ, διευρύνει την έννοια του βιασμού, καθώς στην έννοια του τελευταίου πλέον δεν εντάσσονται μόνο οι περιπτώσεις στις οποίες ενυπάρχει το στοιχείο του εξαναγκασμού. Ως εκ τούτου, ανοίγεται σε νομικό επίπεδο ο διάλογος περί εγκυρότητας της συναίνεσης και συγκεκριμένα αναφύεται το ερώτημα αν μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη η συναίνεση σε γενετήσια πράξη όταν έχει μεσολαβήσει μη αποδεκτή αφαίρεση της προφύλαξης.
Στο άρθρο 36 παρ. 2 της Σύμβασης της Κωνσταντινουπόλεως περί σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, η παροχή συναίνεσης ορίζεται ως εξής: «2. Η συναίνεση πρέπει να παρέχεται εκουσίως, ως αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης του ατόμου η οποία αξιολογείται στο πλαίσιο των περιστάσεων». Επομένως, η συναίνεση θα πρέπει να δίνεται «ελεύθερα/οικειοθελώς» ανάλογα με τις συνθήκες και τις περιστάσεις της συγκεκριμένης πράξης. Με άλλους λόγους, «μόνο το ναι σημαίνει ναι».
Σύμφωνα με την ανωτέρω Γνωμοδότηση, η μέθοδος stealthing δεν εμπίπτει στη διάταξη του άρθρου 336 παρ. 4 ΠΚ, με το σκεπτικό ότι η παραπλάνηση του ενός ερωτικού συντρόφου από τον άλλον σχετικά με την τέλεση μη προφυλαγμένης συνουσίας κατά τη διάρκεια αυτής συνιστά περίπτωση που ανατρέχει στο είδος και την ένταση (!) της ερωτικής πράξεως και η ποινική τιμώρησή της εναπόκειται στην αυτοτελή, ειδική και συγκεκριμένη θέσπιση-λειτουργία του ποινικού νομοθέτη.
Ωστόσο, αφ’ ενός δεν αναφέρεται ο λόγος για τον οποίο το είδος της ερωτικής πράξεως είναι αδιάφορο για την κατάφαση της μη συναίνεσης, όπως απαιτεί η παράγραφος 4 του άρθρου 336 ΠΚ, αφ’ ετέρου άξιο απορίας είναι το πώς η ένταση της ερωτικής πράξης θα συναξιολογηθεί ποινικά για αυτοτελή και ειδική θέσπιση από τον νομοθέτη!
Η διευρυμένη ερμηνεία του νέου ΠΚ περί συναινέσεως δεν συνιστά δικαιωματισμό, αν αναλογισθεί κανείς ότι τα θύματα του stealthing βιώνουν ακριβώς τα ίδια συναισθήματα που βιώνουν και τα θύματα του βιασμού , όπως για παράδειγμα κατάθλιψη, ενοχή και απώλεια εμπιστοσύνης. Ο νομικός πολιτισμός έχει φτάσει στο ευτυχές σημείο να απαιτεί ρεαλιστικούς ορισμούς και να εκπληρώνει τις προσδοκίες της ζώσας πραγματικότητας αναφορικά με τη συναίνεση και τη συνουσία. Επομένως, η τροποποίηση του άρθρου 336 ΠΚ με την προσθήκη της παραγράφου 4 αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση της κουλτούρας του βιασμού. Συνιστά, επομένως, πολιτισμική και νομική κατάκτηση και ως τέτοια θα πρέπει όχι μόνο να ερμηνεύεται, αλλά και να εφαρμόζεται.
