Στο 9ο Συνέδριο Βιωσιμότητας του Economist Impact για τη ΝΑ Ευρώπη και τη Μεσόγειο, κορυφαίοι ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και επιχειρηματικοί ηγέτες συναντήθηκαν για να συζητήσουν την πιο κρίσιμη πρόκληση της εποχής μας: πώς μπορεί η Ευρώπη να παραμείνει πρωτοπόρος στην πράσινη μετάβαση χωρίς να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητά της, και πώς ο κόσμος μπορεί να ανακτήσει την ισορροπία του μέσα σε ένα περιβάλλον γεωπολιτικών και οικονομικών αναταράξεων.
Υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα, το συνέδριο –με τίτλο «Seeking a new balance amidst a derailed green transition»– αποτέλεσε έναν δυναμικό χώρο ανταλλαγής απόψεων, όπου αναδείχθηκαν οι νέες πραγματικότητες, τα διλήμματα και οι κατευθύνσεις που διαμορφώνουν την πορεία προς ένα βιώσιμο μέλλον.
Ακολουθούν χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις ομιλητών που συνέβαλαν με τις ιδέες, τις εμπειρίες και τις προβλέψεις τους σε αυτή τη συζήτηση υψηλού επιπέδου.
Alasdair Ross, συντάκτης προβλέψεων της ετήσιας έκδοσης του The Economist “The World Ahead 2026”
Η παγκόσμια υποχώρηση του ενδιαφέροντος για το κλίμα και η κόπωση απέναντι στο κόστος της πράσινης μετάβασης αποτυπώνουν το νέο περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώνεται η πολιτική για τη βιωσιμότητα, σύμφωνα με τον συντάκτη προβλέψεων της ετήσιας έκδοσης του The Economist “The World Ahead 2026” και πρόεδρο του συνεδρίου Alasdair Ross. Όπως σημείωσε, οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η προθυμία των πολιτών να πληρώσουν περισσότερο για τη βελτίωση του περιβάλλοντος έχει μειωθεί, ενώ το ζήτημα του κλίματος έχει υποχωρήσει ως παγκόσμια προτεραιότητα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, είπε, παρατηρείται πτώση στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη οι ΑΠΕ να καταστούν εμπορικά βιώσιμες. Παράλληλα, καταγράφεται άνοδος στις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων, τα οποία πλέον αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% των συνολικών πωλήσεων.
H πράσινη μετάβαση είναι πλέον πρωτίστως ζήτημα γεωπολιτικών αποφάσεων, με την Κίνα να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, υπογράμμισε. Το 2023, η τεχνολογία καθαρής ενέργειας αντιστοιχούσε στο 9% του κινεζικού ΑΕΠ, ένα μέγεθος που –όπως ανέφερε– δείχνει πως η ενεργειακή αναδιάρθρωση δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό ζήτημα αλλά και στρατηγικός παράγοντας οικονομικής ισχύος.
Ανδρέας Παπανδρέου, Καθηγητής ΕΚΠΑ, Συμπρόεδρος του UN Sustainable Development Solutions Network Greece
«Η παρουσία του Τραμπ είναι ένδειξη πως η βιωσιμότητα βρίσκεται υπό πίεση – τη στιγμή που είναι πιο αναγκαία από ποτέ», τόνισε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ και συμπρόεδρος του UN Sustainable DevelopmentSolutions Network Greece Ανδρέας Παπανδρέου. Αναφερόμενος σε έναν κόσμο που δοκιμάζεται από πολλαπλές κρίσεις και γεωπολιτικές αναταράξεις, υπογράμμισε ότι η συναίνεση για το κλίμα εμφανίζει ρωγμές και τα περιβαλλοντικά πρότυπα δέχονται αμφισβήτηση.
Σχετικά με τη Μεσόγειο, υπενθύμισε ότι το περασμένο έτος καταγράφηκαν οι υψηλότερες θερμοκρασίες της ιστορίας, ενώ επεσήμανε ότι, παρά την πρόοδο στις ΑΠΕ και τις επενδύσεις που αναμένεται να φτάσουν τα 3,3 δισ. δολάρια, «τα προβλήματα παραμένουν και απαιτούν ρεαλισμό». Οι λύσεις, είπε, «δεν χρειάζονται μόνο κεφάλαια αλλά και πολιτική βούληση». Η βιωσιμότητα πρέπει να γίνει δεξιότητα, καθώς «ελάχιστες επιχειρηματικές σχολές την προάγουν συστηματικά», όπως υπογραμμισε και κάλεσε σε συνεργασίες και σε δράση με ιδεώδη, σημειώνοντας ότι στη Μεσόγειο μπορεί να δημιουργηθεί ένα πρότυπο πορείας που θα εμπνεύσει και άλλες περιοχές. «Η βιωσιμότητα δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης», σημείωσε κλείνοντας.
Σόφη Δασκαλάκη-Μυτιληναίου, Πρόεδρος, UN Global Compact Network Greece
Η αμφισβήτηση της βιωσιμότητας και οι πολιτικές αναταράξεις που διαμορφώνουν ένα ασταθές επιχειρηματικό περιβάλλον δεν μειώνουν τη σημασία της υπεύθυνης δράσης, τόνισε η πρόεδρος του UN Global Compact Network Greece Σόφη Δασκαλάκη-Μυτιληναίου. Αναφερόμενη στις πρόσφατες αλλαγές πολιτικής, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, σημείωσε ότι αυτές δημιουργούν αβεβαιότητες, αλλά δεν ανατρέπουν την ανάγκη για δέσμευση στη βιώσιμη ανάπτυξη. Η μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον απαιτεί ηγεσία που θα συνδυάζει κράτος, κοινωνία και επιχειρήσεις, ανέφερε. «Τα Ηνωμένα Έθνη θεμελιώνονται σε αξίες όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα εργασιακά πρότυπα και η προστασία του περιβάλλοντος», είπε, προσθέτοντας πως ο ΟΗΕ δεν καθορίζεται από την πολιτική καμίας μεμονωμένης χώρας.
Σύμφωνα με την έρευνα CEO Study 2025 του UN Global Compact, το 88% των διευθυνόντων συμβούλων θεωρεί ότι η βιωσιμότητα δημιουργεί σήμερα μεγαλύτερη αξία από ό,τι πριν από πέντε χρόνια. Παρά τις προκλήσεις, οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να επενδύουν στη βιώσιμη ανάπτυξη και στη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα. Έκλεισε καλώντας σε «εποχή νέας συλλογικής ηγεσίας», όπου οι επιχειρήσεις θα αποδεικνύουν ότι αποτελούν δύναμη θετικής αλλαγής.
Csaba Kőrösi, πρώην Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών
Το κρίσιμο ερώτημα για τη βιωσιμότητα δεν είναι μόνο ποιος θα ηγηθεί της πράσινης μετάβασης, αλλά πώς θα συνυπάρξουν διαφορετικά οικονομικά και τεχνολογικά μοντέλα σε μια εποχή ανακατατάξεων, σημείωσε ο πρώην Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών Csaba Kőrösi. Ο 20ός αιώνας ήταν «ο αιώνας του πετρελαίου», ενώ «ο 21ος θα καθοριστεί από το ποιος θα κυριαρχήσει στις τεχνολογίες της μετάβασης», ανέφερε. Αφού υπογράμμισε ότι «η Ευρώπη διαθέτει τους πιο προοδευτικούς κανονισμούς βιωσιμότητας», παρατήρησε πως «χάνει την ανταγωνιστικότητά της» εξαιτίας των αυξανόμενων ενεργειακών και αμυντικών δαπανών. Ο ηγετικός της ρόλος είναι περισσότερο διπλωματικός παρά τεχνολογικός. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες απομακρύνονται από τη λογική των κανονισμών βιωσιμότητας, επενδύοντας σε νέες τεχνολογίες αιχμής, ενώ η Κίνα «βλέπει τον ηγετικό χώρο να ανοίγει» και τον καταλαμβάνει σταδιακά, πρόσθεσε. Ανέφερε ακόμα ότι η Ευρώπη πρέπει να εναρμονίσει την ενεργειακή της πολιτική με τη βιομηχανική στρατηγική της και να επιδιώξει ένα νέο πλεονέκτημα: «ένα πακέτο ολοκληρωμένων λύσεων» που θα γεφυρώσει το χάσμα με τις ΗΠΑ και την Κίνα και θα ανανεώσει την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.
Volkan Bozkır, πρ. Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, πρ. Υπουργός Ευρωπαϊκών
Υποθέσεων της Τουρκίας
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με το «πράσινο παράδοξο»: πώς θα διατηρήσει την ηγεσία της στη βιωσιμότητα χωρίς να υπονομεύσει την οικονομική της ισχύ, σύμφωνα με τον πρ. πρόεδρο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και πρ. υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας Volkan Bozkır, ο οποίος υπογράμμισε ότι «πρέπει να αναζητήσουμε τις ευκαιρίες μέσα στις προκλήσεις». Η Ευρώπη, είπε, είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος, με υποβαθμισμένο περιβάλλον που απειλεί την ποιότητα ζωής και την παραγωγική της βάση. Η δέσμευση για μια κλιματικά ουδέτερη ήπειρο, έως το 2030, δεν αφορά μόνο την οικονομία αλλά και τη δημιουργία ανθεκτικών κοινωνιών και νέων μορφών ανάπτυξης. «Η μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία προσφέρει τη δυνατότητα επανατοποθέτησης της Ευρώπης, σε ένα νέο παγκόσμιο πλαίσιο», είπε και υποστήριξε ότι η κυκλική οικονομία μπορεί να δημιουργήσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας και να δώσει εξαγωγικό πλεονέκτημα στην ήπειρο, προσφέροντας το μοντέλο βιωσιμότητας που θα ακολουθήσουν και άλλοι. Ο κ. Bozkır κάλεσε σε σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με ενίσχυση επενδύσεων, εκπαίδευση και οικονομική στήριξη. «Το μονοπάτι της βιωσιμότητας είναι ταυτόχρονα ευκαιρία για καινοτομία και ηγεσία», κατέληξε.
Sir Partha Dasgupta, Καθηγητής και Εταίρος στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ
Η οικονομική πρόοδος δεν μπορεί να μετράται με το ΑΕΠ, υποστήριξε ο καθηγητής και εταίρος στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Sir Partha Dasgupta. Όπως εξήγησε, το ΑΕΠ είναι «λανθασμένο νόμισμα» για να αποτιμηθεί η ευημερία των γενεών, αφού δεν λαμβάνει υπόψη την απομείωση του φυσικού και παραγωγικού κεφαλαίου, ούτε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων. «Το ΑΕΠ είναι ροή – δείχνει τι παράγεται ετησίως, όχι τι διατηρείται για το μέλλον», είπε, σημειώνοντας ότι το πραγματικό μέτρο ευημερίας είναι ο «περιεκτικός πλούτος»: το σύνολο της αξίας όλων των κεφαλαίων μιας οικονομίας, φυσικών, ανθρώπινων και κοινωνικών, υπολογισμένων στις λεγόμενες «σκιώδεις τιμές» τους. Ο ίδιος ανέφερε πως, σύμφωνα με τα στοιχεία του UNEP, σε περίπου 20 χώρες ο περιεκτικός πλούτος ανά κάτοικο μειώθηκε μεταξύ 1998 και 2015, παρότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε. «Η ευημερία των γενεών αυξάνεται μόνο όταν αυξάνεται ο περιεκτικός πλούτος», τόνισε, καλώντας σε αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αξιολογείται η οικονομική επιτυχία. «Ο Άνταμ Σμιθ έγραψε για τον Πλούτο των Εθνών, όχι για το ΑΕΠ των εθνών», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Πρόεδρος, Όμιλος ΤΙΤΑΝ
«Δεν θα πρέπει να διανοηθούμε καν στην Ευρώπη να αλλάξουμε πορεία ως προς τον στόχο της ενεργειακής μετάβασης. Θα πρέπει όμως να αντιμετωπίσουμε τις σχεδιαστικές αστοχίες που αναδείχθηκαν μέσα από την πορεία των τελευταίων ετών», υπογράμμισε ο πρόεδρος του Ομίλου ΤΙΤΑΝ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος.
Συγκεκριμένα, εξέφρασε την εκτίμηση ότι υποβαθμίστηκαν ζητήματα όπως το ενεργειακό κόστος και η ανταγωνιστικότητα, υποτιμήθηκε το κόστος και η πολυπλοκότητα του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας, υπήρξε ανεπαρκής εξωστρέφεια του εγχειρήματος, υλοποιήθηκε υπερβολικά πρόωρη επένδυση σε συγκεκριμένες τεχνολογίες χωρίς να φανεί από την αγορά στην πράξη ποιες θα πρέπει να είναι αυτές οι τεχνολογίες, και δεν έγινε η απαραίτητη προσαρμογή από το παραδοσιακό γεωπολιτικό μοντέλο –της διεθνούς συνεργασίας μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου– σε έναν κόσμο που λειτουργεί πλέον με λογικές αντιπαράθεσης. Για την Ελλάδα, ο κ. Παπαλεξόπουλος σημείωσε ότι αντιπροσωπεύει σήμερα το 1 τοις χιλίοις των παγκόσμιων εκπομπών και είναι από τις χώρες που θα πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης – και σχολίασε ότι θα πρέπει να επενδύσει ακόμη περισσότερο στην κλιματική προσαρμογή.
Μιχάλης Στασινόπουλος, Εκτελεστικό μέλος ΔΣ, Viohalco και Πρόεδρος ΔΣ, ElvalHalcor
«Θα πρέπει να αφήσουμε την ηττοπάθεια στην Ευρώπη και να στρωθούμε στη δουλειά», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μιχάλης Στασινόπουλος, εκτελεστικό μέλος ΔΣ της Viohalco και πρόεδρος ΔΣ της ElvalHalcorτονίζοντας ότι η Γηραιά Ήπειρος έχει αποδείξει διαχρονικά πως μπορεί να καινοτομήσει και να ηγηθεί διεθνώς – έφερε παραδείγματα καινοτόμων και συγχρόνως πράσινων τεχνολογιών από ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Airbus και η Siemens. Σημείωσε ακόμα σε κάθε περίπτωση ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να προσαρμόσει την πολιτική της στα θέματα τόσο της κλιματικής όσο και της οικονομικής βιωσιμότητας.
Ο ίδιος στάθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη να αξιοποιηθεί καλύτερα η διαδικασία της κυκλικότητας, υπό την έννοια ότι μπορεί να παράσχει σημαντικές λύσεις προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρατήρησε δε ότι η στρατηγική αυτονομία θα δώσει τη δύναμη στην Ευρώπη να παράγει πιο αποτελεσματικά και να διαπραγματεύεται αποτελεσματικότερα διεθνώς.
«Βιώνουμε έναν εμπορικό πόλεμο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Στασινόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην Κίνα λέγοντας ότι εξακολουθεί να ασκεί επιθετική εμπορική πολιτική, με χαμηλούς μισθούς και υψηλές επιδοτήσεις των εξαγωγών της. Τόνισε επίσης ότι η Κίνα εδώ και δεκαετίες έχει φροντίσει να κατέχει δεσπόζουσα θέση σε σημαντικές αγορές πρώτων υλών – βλ. σπάνιες γαίες και μαγνήσιο.
Γιάννης Μανιάτης, πρώην Υπουργός, Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Αντιπρόεδρος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για τις διεθνείς σχέσεις, την άμυνα και την ενεργειακή ασφάλεια
Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την πρόεδρό της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα άσκησε κριτική ο πρώην υπουργός και αντιπρόεδρος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για τις διεθνείς σχέσεις, την άμυνα και την ενεργειακή ασφάλεια Γιάννης Μανιάτης, τονίζοντας την ανάγκη η ΕΕ να επιστρέψει σε μια φιλική προς το περιβάλλον πολιτική. Επεσήμανε ότι η ΕΕ πάντα έβαζε πολύ φιλόδοξους στόχους, χωρίς όμως τα κατάλληλα εργαλεία, με αποτέλεσμα στο πεδίο της εφαρμογής να υπάρχουν μόνο περιορισμοί και όχι χρηματοδοτικά κίνητρα, όπως στις ΗΠΑ. Τόνισε ότι την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο δεν πρέπει να αντικαταστήσει η εξάρτηση σε LNG από άλλους παρόχους. Ο κ. Μανιάτης σχολίασε ότι η Κίνα έχει αγοράσει όλα τα ορυχεία κρίσιμων μετάλλων στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, ενώ η Ευρώπη δεν έχει κάνει τίποτα σε αυτόν τον τομέα. Μετά την εκλογή Τραμπ ζούμε σε έναν άλλο πλανήτη, είπε χαρακτηριστικά, εστιάζοντας στην ανάγκη να ενισχυθούν τα ευρωπαϊκά όργανα λήψης αποφάσεων. Τέλος, μίλησε για τη δυνατότητα της Ελλάδας να αναπτύξει ένα cluster πράσινης μετάβασης και άσκησε κριτική στις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών για την απουσία προόδου στην εγχώρια έρευνα υδρογονανθράκων.
Ansis Zeltiņš, Πρόεδρος, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Λιμένων
Τα τελευταία δέκα χρόνια ιδίως έχουν αλλάξει πολλά σε σχέση με τα λιμάνια, επεσήμανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Λιμένων Ansis Zeltiņš, προσθέτοντας ότι τα λιμάνια προσφέρουν πλέον πολλές νέες υπηρεσίες και δεν ασχολούνται μόνο με τα logistics. Αναφέρθηκε στη σημασία της πράσινης μετάβασης ιδίως για τους μεσογειακούς λιμένες και μίλησε για την ανάπτυξη υποδομών για καύσιμα στα λιμάνια και γενικότερα για τον νέο ρόλο των λιμανιών ως energy hubs. Ο κ. Zeltiņš έκανε επίσης αναφορά στο σύστημα εμπορίας καυσίμων καθώς και στην ανάγκη ανάπτυξης της κυβερνοασφάλειας των λιμανιών, που έχει σχέση και με την ψηφιοποίησή τους αλλά και με τη στρατιωτική-γεωπολιτική διάστασή τους.
Απόστολος Καμαρινάκης, πρόεδρος της Ένωσης Λιμένων Ελλάδας
Η Μεσόγειος είναι μια εξαιρετικά ευάλωτη θάλασσα, σημείωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Λιμένων Ελλάδας Απόστολος Καμαρινάκης, παραθέτοντας σημαντικές περιβαλλοντικές απειλές για την περιοχή, όπως είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η πίεση στη βιοποικιλότητα, η υπεραλίευση, η μόλυνση κ.ά. Χαρακτήρισε τα λιμάνια «κόμβους ενεργειακής μετάβασης», καθώς, όπως είπε, προσφέρουν πλέον νέες τεχνολογίες, νέα καύσιμα, δυνατότητα παροχής ενέργειας από την ενδοχώρα κ.ά. Ο ίδιος αναφέρθηκε στην ανάγκη να υιοθετήσουν οι λιμένες τα κριτήρια ESG. Σχολίασε για αυτό ότι δεν είναι «πολυτέλεια», αλλά με αυτόν τον τρόπο τα λιμάνια θα εξασφαλίσουν επενδύσεις, θα διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και θα διατηρήσουν τις σχέσεις εμπιστοσύνης με την κοινωνία.
