Δρ. Ιωάννα Μαντάλa,
Καθηγήτρια και πρόεδρος στο τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Παν/μιου Αθηνών
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ: Φωτεινή Νάσσου
Βρίσκεται μεταξύ των κορυφαίων επιστημόνων σε όλο τον κόσμο. Μαζί με συναδέλφους της ακαδημαϊκούς, από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών διακρίθηκαν μεταξύ 10.000.000 επιστημόνων ανά τον κόσμο για τις ερευνητικές τους εργασίες και την πρόοδο που έχουν επιταχύνει στους αντίστοιχους τομείς.
Η Δρ. Ιωάννα Μάνταλα, Καθηγήτρια και πρόεδρος στο τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου και διευθύντρια του αντίστοιχου εργαστηρίου έχει συνεργαστεί με ερευνητικές ομάδες στη Γερμανία, τη Γαλλία και τις Η.Π.Α. και έχει συμμετάσχει σε διεθνή και εθνικά ερευνητικά έργα.
Ερευνητικά ασχολείται με τη μέτρηση των φυσικών ιδιοτήτων σε σχέση με τη σύνθεση των τροφίμων και την επεξεργασία τους. Όσον αφορά στις φυσικές ιδιότητες, μελετά την υφή, τις ρεολογικές ιδιότητες, το χρώμα, την κοκκομετρία, τα χαρακτηριστικά μακρο-δομής/μικροδομής και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους με διαφορετικές συνθήκες.
Τα τελευταία χρόνια το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζεται σε διάφορα είδη αμύλου και την επεξεργασία τους, στη μελέτη αποξηραμένων προϊόντων φυτικής προέλευσης, όπως και στη χρήση διεργασιών μείωσης μεγέθους.
Από το 2024 είναι Associate Editor της επιστημονικής επιτροπής στο Journal of Food Science
Και ενώ η καριέρα της απογειώνεται με συνεχείς και σημαντικές διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο εξακολουθεί να αναζητά νέες ιδέες και ελπίζει ότι οι προσπάθειες των φοιτητών θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.
Ποια είναι η σχέση των Ελλήνων με τα τρόφιμα και την διατροφή;
Είναι στην κουλτούρα μας. Άλλωστε υπάρχουν και ελληνικές λέξεις όπως το δείπνο, το συμπόσιο που προσδιορίζουν την άρρηκτη σχέση του ελληνικού πολιτισμού με τα τρόφιμα και τη διατροφή.
Που εστιάζεται τα τελευταία χρόνια το ερευνητικό σας ενδιαφέρον;
Στις διεργασίες επεξεργασίας τροφίμων και στο ρόλο τους ως προς τις φυσικές ιδιότητες του τελικού προϊόντος. Η αφυδάτωση και η μείωση μεγέθους είναι διεργασίες που προσπαθώ να κατανοήσω. Οι φυσικές ιδιότητες και κυρίως οι ρεολογικές ταιριάζουν απόλυτα στο πως συμπεριφέρεται το τρόφιμο όταν κινείται μετά από κάποια επεξεργασία.
Ποια είναι η εξέλιξη των τροφίμων και οι νέες διατροφικές τάσεις που παρουσιάζονται σε σχέση και με την κλιματική κρίση;
Η κλιματική κρίση μπορεί να επαναπροσδιορίσει τις ποσότητες και το είδος πρώτων υλών. Οι διατροφικές τάσεις από την άλλη δημιουργούν ανάγκες που μπορεί να απαιτούν πόρους. Η χρυσή τομή είναι η ανθεκτικότητα των τροφίμων στην κλιματική αλλαγή, η παραγωγή τους δηλαδή χωρίς σπατάλη πόρων με διεργασίες που το εξασφαλίζουν. Με λίγα λόγια η Μηχανική Τροφίμων μέσω των Διεργασιών Επεξεργασίας και Συντήρησης μπορεί να οδηγήσει σε ορθολογικότερη εκμετάλλευση πόρων.
Πως η επιστήμη προστατεύει τους καταναλωτές από το χωράφι μέχρι το πιάτο;
Τους βοηθά να αναπτύξουν κριτική σκέψη, να επιλέγουν σωστά, να σέβονται το χωράφι και το πιάτο. Επίσης καθορίζει το πλαίσιο ασφάλειας, διατροφικής αξίας και ποιότητας τροφίμων. Το Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου αλλά και γενικότερα το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο είναι ο ιδανικός χώρος μελέτης από την πρώτη ύλη στο τελικό προϊόν, δηλαδή από το χωράφι στο πιάτο.
Ποιες είναι οι καινοτομίες στον κλάδο των τροφίμων και τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον;
Δεν ξέρω αν περιμένουμε κάτι ανατρεπτικό, αλλά για να θεωρηθεί κάτι καινοτόμο πρέπει να θεωρηθεί κάτι άλλο μη καινοτόμο. Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Το πιο καινοτόμο μπορεί να είναι το κλασικό με άλλη οπτική. Μικρές ομάδες μπορεί να κάνουν θαύματα. Η καθαρότητα της σκέψης καθορίζει την καινοτομία.
Τι μας συμβουλεύετε για τα διατροφικά υποκατάστατα; Υπάρχουν τρόφιμα «που μας κλέβουν χρόνια;»
Πάντως αν κάποιο συστατικό ή πρώτη ύλη υποκαταστά κάποια άλλη, σε όποια ποσότητα, δεν σημαίνει και την αναγκαιότητα κατάργησης της δεύτερης. Σίγουρα ο τρόπος ζωής και η ηλικία θα μπορούσαν να παίξουν κάποιο ρόλο στις επιλογές μας. Δεν είμαι ειδική να απαντήσω σε αυτό, αλλά η αξιολόγηση μεμονωμένα είναι δύσκολη. Υπάρχουν τρόφιμα που μας δίνουν χρόνια; Πώς αξιολογείται το ένα και το άλλο; Μήπως είναι πολυπαραγοντικό το θέμα; Πάντως υπάρχουν τρόφιμα υψηλής και χαμηλής ποιότητας και όχι απομονωμένα καλά και μη-καλά συστατικά.
Διεπιστημονικότητα, συνεργασία και καινοτομία αποτελούν τρεις λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν συνολικά την ερευνητική σας προσπάθεια. Ποιο είναι το αντίκτυπο στην κοινωνία;
Προσπάθεια σύγκλησης στις ανάγκες της.
Πως μοιράζεται την καθημερινότητα σας μεταξύ οικογένειας και επιστήμης;
Η καθημερινότητα έχει λιγοστό προσωπικό χρόνο, γιατί πολλές φορές και όταν δεν δουλεύεις σκέφτεσαι κάποιο πρόβλημα. Άρα που είσαι;
Όμως η επιστήμη μπορεί να έχει παραδείγματα που χρησιμοποιούνται στην οικογενειακή ρουτίνα και αντίστροφα. Επίσης η επικοινωνία με τους νέους ανθρώπους βοηθά στον προβληματισμό, στη βελτίωση της κατανόησης και κατά συνέπεια στην επίλυση προβλημάτων σε οποιοδήποτε περιβάλλον.
Με λίγα λόγια δύσκολα ξεχωρίζουν σε δύο καθημερινότητες.
Πόσο δύσκολο ήταν να κάνετε ακαδημαϊκή καριέρα και να διακριθείτε παγκόσμια;
Είχα υποστήριξη. Αμέριστη κατανόηση και βοήθεια εντός και εκτός πανεπιστημίου. Με τιμάτε ότι λέτε ότι διακρίθηκα, αλλά σίγουρα ενθουσιάζομαι όταν ερευνώ κάτι και όταν οι φοιτητές μου με ρωτάνε και προσπαθώ να απαντήσω κατανοητά. Αυτό είναι διάκριση;
Είστε αυστηρή με τους φοιτητές/τριες; Ενθουσιάζεστε με τους νέους επιστήμονες;
Aπό τη φύση μου είμαι συνεσταλμένος άνθρωπος.
Είμαι αυστηρή, αν καταλαβαίνω τον όρο, αν και θα έλεγα ότι θα ήθελα να είμαι πάντα συνεπής, δηλαδή αυστηρή και συνεπής στα πιστεύω μου. Η επιστημονική κουλτούρα είναι το πλαίσιο λειτουργίας. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει σαφή προσπάθεια για την απόκτηση της γνώσης. Επιβραβεύεται η πρόοδος και η εξέλιξη όχι το στείρο αποτέλεσμα μιας εξέτασης.
Ενθουσιάζομαι δύσκολα. Χαίρομαι όμως όταν ο νέος επιστήμονας ξεπερνά τις δυσκολίες και παρουσιάζει μια ισχυρή θέληση για πρόοδο. Χαίρομαι πολύ και θεωρώ παράδειγμα αυτόν που βαδίζει με στέρεα βήματα. Όταν αυτός είναι νέος…δημιουργείται ένα συγκινησιακό κλίμα.
Είναι ο τομέας σας προνομιακός για να διακριθεί ένας Έλληνας ερευνητής;
Η διάκριση για μένα είναι ένα εσωτερικό στοίχημα, δηλαδή είναι η πληρότητα που αισθάνεται κάποιος όταν επιτυγχάνει έναν στόχο. Είμαι ικανοποιημένη από την πορεία, είμαι ευγνώμων στους συνοδοιπόρους της ζωής μου.
Θεωρώ τη Μηχανική Τροφίμων έναν ιδανικό Τομέα για απτά αποτελέσματα, επειδή στη Μηχανική επιλύονται τα προβλήματα με μαθηματικό τρόπο και υπάρχει σαφής μεθοδολογία. Το ίδιο ισχύει και στις Φυσικές ιδιότητες. Επίσης υπάρχουν και παραδοχές, κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο για τις διακρίσεις.
Η παρουσία των γυναικών στην έρευνα είναι περιορισμένη; Εξελίσσονται όσο οι άνδρες στην καριέρα τους;
Με παρακίνησαν, ενέπνευσαν και επένδυσαν σε εμένα, άνδρες. Φυσικά, στην οικογένειά μου, υπήρχαν και ηγετικές, γυναικείες προσωπικότητες. Οπότε θεωρώ ότι φωτισμένοι άνθρωποι, αναγνωρίζουν και σέβονται διαχρονικά τη γυναίκα και τον άνθρωπο γενικότερα. Η εξέλιξη στον ακαδημαϊκό χώρο έχει πολλά μονοπάτια και αναγνώσεις. Θεωρώ ότι η επιστήμη δεν περιορίζει ούτε αξιολογεί καριέρες.
Όσοι το κάνουν δεν μπορούν να έχουν αντικειμενικά κριτήρια.
Σας ευχαριστώ.
