Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς παρακολουθεί με ιδιαίτερη ανησυχία τις αρνητικές εξελίξεις της τρέχουσας περιόδου αναφορικά με τις προκλήσεις που δέχονται η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα.
Στο πλαίσιο αυτό, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς επιθυμεί να υπενθυμίσει τα πορίσματα της τέταρτης έκθεσης για την κατάσταση του κράτος δικαίου στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και απηχεί πλήρως τις διαχρονικές ανησυχίες και πάγιες θέσεις της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.
Τα κύρια ευρήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα είναι τα ακόλουθα:
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
- Ο διορισμός δικαστών και εισαγγελέων στα ανώτατα δικαστήρια της χώρας συνεχίζει να πραγματοποιείται αποκλειστικά από την Κυβέρνηση, σε πλήρη αντίθεση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Συστήνεται η λήψη μέτρων για τη συμμετοχή του δικαστικού σώματος στο διορισμό Προέδρου και Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τους διορισμούς ανωτάτων δικαστικών.
- Ως θετικά βήματα κρίνονται η ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης, η ίδρυση δικαστικής αστυνομίας και η πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων.
- Σημειώνεται ότι η κατά τα λοιπά ευρεία δωρεάν νομική συνδρομή προς αδύναμους πολίτες κινδυνεύει από την καθυστερημένη εξόφληση των αμοιβών των δικηγόρων.
- Αναφορικά με την κατάσταση της Δικαιοσύνης στη χώρα, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς επιθυμεί να επισημάνει, επιπροσθέτως, το φαινόμενο των περιστρεφόμενων θυρών (revolving doors), στο πλαίσιο του οποίου ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί καταλαμβάνουν ανώτερες διοικητικές θέσεις αμέσως μετά την αφυπηρέτησή τους από το δικαστικό σώμα χωρίς την παρεμβολή «cool–off periods».
ΔΙΑΦΘΟΡΑ
- Παρατηρείται πρόοδος στις δράσεις της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
- Χαιρετίζονται οι νομοθετικές πρωτοβουλίες για τα θέματα του «πόθεν έσχες» και της χρηματοδότησης των κομμάτων, τη ρύθμιση του lobbying και του whistleblowing.
- Σημειώνεται μικρή πρόοδος στο αριθμό των ποινικών διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς.
- Επιβραβεύεται η έκδοση οδηγιών για τον περιορισμό των κατ’ εξαίρεση απευθείας αναθέσεων κρατικών προμηθειών.
- Αναφορικά με την κατάσταση της διαφθοράς στη χώρα, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς επιθυμεί να επισημάνει επιπροσθέτως:
- την παρατεταμένη λειτουργία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας με αναπληρωτή Διοικητή, παρότι ο σχετικός νόμος ορίζει την αναπλήρωσή του εντός τριμήνου.
- Τα στενά πεδία εφαρμογής των νομοθετικών ρυθμίσεων για το lobbying και το whistleblowing περιορίζουν σημαντικά την αποτελεσματικότητά τους.
ΜΜΕ
- Διαπιστώνεται πρόοδος με τη θέσπιση της πρόσφατης νομοθεσίας για τη διαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ.
- Συνεχίζεται ο προβληματισμός για την ανεξαρτησία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης, εξαιτίας του διορισμού των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου από τον καθ’ ύλη υπεύθυνο Υπουργό.
- Αποτελεί πηγή ανησυχίας η μη επαρκής χρηματοδότηση και η έλλειψη ανθρωπίνων πόρων στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.
- Συνίσταται η λήψη μέτρων για την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των δημοσιογράφων και την προστασία τους από καταχρηστικές αγωγές εναντίον τους (SLAPPs), λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
- Αναφορικά με την κατάσταση των ΜΜΕ στη χώρα, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς επιθυμεί να επισημάνει, επιπροσθέτως, ότι μέχρι και σήμερα δεν έχουν δημοσιοποιηθεί από την Κυβέρνηση τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία τα ΜΜΕ της «λίστας Πέτσα» έλαβαν τα συγκεκριμένα ποσά κρατικής ενίσχυσης.
ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ
- Υπάρχει προβληματισμός για τη διαδικασία διαβούλευσης των νομοσχεδίων, κυρίως όσον αφορά την επάρκεια του συνήθους χρόνου διάρκειας της διαβούλευσής τους.
- Καταχωρίζεται ως αρνητικό στοιχείο η εισαγωγή προς ψήφιση πολυνομοσχεδίων και τροποποιήσεων τελευταίας στιγμής.
- Οι αλλαγές στις προϋποθέσεις εγγραφής των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών είναι προς την αρνητική κατεύθυνση.
- Διαπιστώνεται εχθρική αντιμετώπιση των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών από τους δημόσιους φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα των μεταναστών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Συστήνεται η λήψη περαιτέρω μέτρων για την αξιολόγηση του τρέχοντος συστήματος εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ άλλων με την έναρξη ενός δομημένου διαλόγου με τις ΟΚΠ, και εάν συντρέχει ανάγκη τροποποίησής του.
- Αναφορικά με τους θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες στη χώρα, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς επιθυμεί να επισημάνει, επιπροσθέτως:
- την ανάγκη περαιτέρω θωράκισης των ανεξάρτητων αρχών ενάντια στη διαφθορά
- τη μη επάρκεια οικονομικών και ανθρώπινων πόρων στις ανεξάρτητες αρχές
- τον ολοένα συρρικνούμενο χώρο των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών
Λίγο πριν το τέλος του 2023, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς διαπιστώνει τη διολίσθηση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, δεσμεύεται ότι οι συστάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση θα συνεχίσουν να αποτελούν προτεραιότητες για το έργο της κατά το επόμενο διάστημα και παραμένει αταλάντευτος αρωγός της πολιτείας και των πολιτών στην προσπάθεια τους για ανάπτυξη και ευημερία μέσα από τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αξιοκρατία.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2023 για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα:
https://commission.europa.eu/publications/2023-rule-law-report-communication-and-country-chapters_en
