Aπο τον Ζαχαρία Καπλανίδη, Οικονοµολόγο
Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου, αποτέλεσε η όχι και τόσο ασυνήθιστη πρόσφατη περιπέτεια της συζύγου μου. Πιο συγκεκριμένα, πριν λίγο καιρό, χρειάστηκε να μεταβεί στο νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν για να παραλάβει κάποιες εξετάσεις της. Οταν εξήλθε, μετά από λίγα λεπτά, κατάλαβε ότι δεν ήταν εκείνη η ημέρα η τυχερή της, αφού αντίκρισε, στο παρανόμως είναι αλήθεια, παρκαρισμένο επί της Μεσογείων αυτοκίνητο της, υπαλλήλους του Δήμου Αθηναίων να αφαιρούν τις πινακίδες της.
Αυτό δεν θα το έλεγες και σπουδαίο γεγονός. Αλλά η συνέχεια, όπως θα την αναλύσουμε βήμα -βήμα, είναι πραγματικά σπουδαία. Καταρχήν, ο υπάλληλος του Δήμου έγραψε στην κλήση, ότι το αυτοκίνητο ήταν παρκαρισμένο μόλις 50 εκατοστά από διάβαση πεζών, ενώ η αλήθεια είναι ότι η απόσταση ήταν τουλάχιστον 1,5 έως 2 μέτρα, γεγονός που το επισήμανε στον συγκεκριμένο υπάλληλο για να λάβει την αόριστη απάντηση ότι έπρεπε να είναι ακόμα πιο μακριά από αυτές τις διαγραμμίσεις. Πόσο πιο μακριά όμως; κατά πάσα πιθανότητα ούτε ο ίδιος γνώριζε και ομολογώ, ούτε και εγώ δεν το γνωρίζω ακόμα και σήμερα. Πιστεύω όμως στα λεγόμενα της συζύγου μου, ότι όταν παρκάρισε, πρόσεξε επιμελώς να μείνει μακριά από τη διάβαση. Ένας άνθρωπος, που σαν φαρμακοποιός υπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών για πάνω από 45 χρόνια, έχοντας παράλληλα διατελέσει αιρετός πρόεδρος κατασκήνωσης για παιδιά ΑΜΕΑ επί σειρά ετών (Κερατέας) είναι βέβαιο ότι έχει αναπτύξει ιδιαίτερες ευαισθησίες σε ανθρώπους με ειδικές ανάγκες.
Στο δια ταύτα της υπόθεσης, η κλήση συνοψίζεται στα ακόλουθα: χρηματικό πρόστιμο 150,00€, αφαίρεση πινακίδων για 70 περίπου ημέρες, αφαίρεση άδειας οδήγησης που δεν αναφέρεται για πόσο, και κατάθεση της άδειας του αυτοκινήτου στις αρχές του Δήμου. Μόνο στο αυτόφωρο που δεν την πήγαν και εν συνεχεία στον Κορυδαλλό. Όταν δε προσπαθήσαμε, μέσω της ειδικής πλατφόρμας, να υποβάλουμε ένσταση, εκείνη μας απάντησε ότι είναι τέτοια η φύση του «εγκλήματος» που πρέπει να την υποβάλλουμε δια ζώσης!!. Ελάτε λοιπόν μαζί να αναλύσουμε τις παρενέργειες αυτής της υπόθεσης, της συνηθισμένης κατά τα άλλα, αλλά τόσο τραγικής και ουσιαστικής για την οικονομία και την ευημερία του Ελληνικού Λαού. Ένα καλά οργανωμένο Επιτελικό και Κράτος Δικαίου, πριν αρχίσει να τιμωρεί τους πάσης μορφής μικροπαραβάτες πολίτες του, και μάλιστα με ιδιαίτερη αυστηρότητα, όφειλε να έχει δώσει τις λύσεις εκείνες που διευκολύνουν την καθημερινότητα των πολιτών της και δεν τους αναγκάζει να υποπέσουν σε παραβάσεις εξ ανάγκης.
Στο παραπάνω παράδειγμα, όλοι σχεδόν γνωρίζουν, ότι εκτός από το πάρκινγκ του νοσοκομείου, που είναι σχεδόν πάντα πλήρες, το πλησιέστερο ιδιωτικό, είναι τουλάχιστον 2 χιλιόμετρα μακριά, με αποτέλεσμα να πρέπει κανείς να περπατήσει σχεδόν 4 χιλιόμετρα για να κάνει την αναγκαία δουλειά του. Υπολογίστε ότι οι περισσότεροι είναι ασθενείς ή υπερήλικες, προσθέστε και τις θερμοκρασίες των 37ο βαθμών Κελσίου και πείτε μου πόσο εύκολο είναι αυτό στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Εάν το θέσεις αυτό σαν επιχείρημα στους «αρμόδιους» διοικούντες μας,το πιο πιθανό είναι να σου απαντήσουν ότι να αφήσεις το αυτοκίνητο στο σπίτι και να φθάσεις στο νοσοκομείο με μέσα μαζικής μεταφοράς «Ωραία πάσα» για την περαιτέρω ανάλυση μας. Η σύζυγος μου και εγώ βέβαια, είμαστε κάτοικοι Κερατέας. Για να κατέβουμε στο κέντρο, θα πρέπει να περιμένουμε στη στάση τουλάχιστον μισή ώρα, να πάρουμε λεωφορείο που διασχίζει όλη την Νοτιοανατολική Αττική, άλλη μιάμιση ώρα, και να επιστρέψουμε αντίστροφα. Συνολικά 4 ώρες, με πιθανότητα να μείνεις όρθιος στο λεωφορείο για 2 τουλάχιστον ώρες και με αντίξοες συνθήκες . Και σε αυτήν την θέση δεν είναι μόνο η πόλη της Κερατέας, αλλά πάνω από 600.000 κάτοικοι από το Μαραθώνα έως την Ανάβυσσο και τη Σαρωνίδα. Εδώ και πολλά χρόνια συζητάνε την επέκταση του προαστιακού, τουλάχιστον μέχρι το Λαύριο και τη Ραφήνα, που θα ήταν κάποια λύση, αλλά συνεχώς βάζουν τους 2 αυτούς φακέλους στο συρτάρι. Τι συμφέροντα άραγε αντιδρούν σε ένα τέτοιο πρότζεκτ με οφθαλμοφανή αξία για την καθημερινότητα τόσων εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών;
Γιατί σίγουρα δεν είναι θέμα χρημάτων. 22 μόλις χιλιόμετρα είναι το Λαύριο από το σταθμό του Κορωπίου και άλλα τόσα από την Κάτζα μέχρι τη Ραφήνα. Και όλα αυτά υπέργεια χωρίς ανάγκη υπογειοποιήσης. Για όσους δεν γνωρίζουν την περιοχή, το Λαύριο συνδεόταν, από το τέλος του 19ου αιώνα σιδηροδρομικώς με την Αθήνα και υπάρχουν και σήμερα οι παλιές γραμμές, σε μεγάλο τμήμα της διαδρομής. Άρα εδώ το «επιτελικό κράτος» κάποιες άλλες σκοπιμότητες εξυπηρετεί και δεν είναι το πρόβλημα στην έλλειψη πόρων. Γιατί δεν το εντάξανε στο Ταμείο Ανάκαμψης, που σίγουρα δεν πρόκειται να το απορροφήσουν μέσα στον επόμενο χρόνο που λήγει η προθεσμία;
Φάουλ λοιπόν νούμερο ένα.
Εκτός όμως από την απαράδεκτη εικόνα και αναποτελεσματικότητα των μέσω μαζικής μεταφοράς, για την Ελλάδα του 21ου αιώνα, υπάρχει και το μεγάλο πρόβλημα της επάρκειας, Δημοτικών ή έστω και ιδιωτικών παρκινγκ. Συχνά μας παρουσιάζουν στην τηλεόραση το πρόβλημα με τις παράνομες σταθμεύσεις, τα διπλά παρκαρίσματα κλπ. Δεν μας λένε όμως τι νόμιμες εναλλακτικές λύσεις έχουν οι πολίτες, πριν καταλήξουν στο παράνομο παρκάρισμα. Ελάτε στη θέση ενός οδηγού, που θέλει να αγοράσει τα φάρμακά του από ένα φαρμακείο, και όχι μόνο, έχει κάνει ήδη μερικά τετράγωνα για να βρει νόμιμο παρκινγκ κα συχνά πυκνά δεν τα καταφέρνει. Τι στα αλήθεια πιστεύετε ότι θα κάνει; θα διπλοπαρκάρει έξω από το φαρμακείο, θα κάνει τη δουλειά του σε 3-4 λεπτά και θα φύγει. Και εγώ ομολογώ το ίδιο θα έκανα. Τι όφειλε η Πολιτεία να έκανε ή έστω να κάνει; Απλά δημιουργία Δημοτικών χώρων στάθμευσης σ’ όλες τις επιβαρυμένες περιοχές της Αθήνας. Αν πιστεύει ότι θα λύσει το πρόβλημα με ευχολόγια ή αυστηρά πρόστιμα είναι μακριά νυχτωμένη. Οι ανάγκες των πολιτών είναι συχνά πιο επιτακτικές από κανονισμούς διοικητικής φύσεως. Είναι κανόνας. Η δημιουργία αρκετών δεκάδων Δημοτικών χώρων στάθμευσης είναι επιβεβλημένη και για άλλους λόγους. Σκεφθείτε σε ποιο τμήμα της πόλης των Αθηνών υπάρχουν επαρκείς χώροι στάθμευσης; Σίγουρα γύρω από το Σύνταγμα. Αναλογιστείτε τώρα πόσο χρεώνουν αυτοί οι ιδιωτικοί χώροι. Πάνω από 11€ ακόμα και τη μισή ώρα. Αν λοιπόν πρέπει να κατεβαίνεις συχνά στο κέντρο, πρέπει να υπολογίζεις και τουλάχιστον ένα βασικό καθαρό μισθό για παρκάρισμα. Αυτοί οι αθεόφοβοι χρεώνουν 800€ το τετραγωνικό το μήνα. Όσο δηλαδή ένα διαμέρισμα 90 τετραγωνικών ακόμα και με τη σημερινή ακρίβεια. Και το σπουδαίο; Κανένας δεν το έχει θίξει. Συμπέρασμα, η λύση είναι μόνο μία. Αυτή της δημιουργίας Δημοτικών χώρων στάθμευσης που θα δώσουν βιώσιμη λύση,πρακτική και οικονομική, σε χιλιάδες πολίτες στο κέντρο αλλά και στις συνοικίες στις παρυφές του κέντρου. ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης η εύλογη λύση και από εκεί και πέρα πρόβλεψη στον κρατικό προϋπολογισμό.
Φάουλ νούμερο 2.
Έχουν όμως και συνέχεια οι παρενέργειες της κλήσης της συζύγου μου. Πρόσφατη μελέτη έδειξε, ότι κάθε χρόνο, χάνονται στον Κηφισό τουλάχιστον 6,5 εκατομμύρια εργατοώρες λόγω του κυκλοφοριακού. Προσθέστε και την Κηφισίας, την Μεσογείων, την Βουλιαγμένης, την Ποσειδώνος, για να μην αναφερθούμε και σε άλλες πολλές, και θα φτάσετε ευκολά σε 25 εκατομμύρια χαμένες εργατοώρες μόνο στην Αττική. Πολλαπλασιάστε αυτό το νούμερο με το μέσο κόστος εργατοώρας που εγώ το υπολογίζω 10€, και έχετε ένα πολύ όμορφο και αναμφισβήτητο ποσό 250 εκατομμυρίων ευρώ. Προσθέστε εδώ και το κόστος επιπλέον καυσίμων, ανταλλακτικών, επιβάρυνση περιβάλλοντος και φθάνουμε αισίως στα 350 – 400 εκατομμύρια μόνο στην Αττική. Ποια θα ήταν η λύση εδώ; Δεν είμαι συγκοινωνιολόγος αλλά σίγουρα είμαι άνθρωπος με common sense που λένε και οι φίλοι μας οι Εγγλέζοι. Και ρωτώ τους αρμόδιους του επιτελικού μας κράτους: γιατί άραγε το δημόσιο και όλοι οι παραγωγικοί ιδιωτικοί κλάδοι θα πρέπει να ξεκινούν εργασία από τις 08:00-09:00 και να σχολάνε μεταξύ 16:00-17:00; έχουν σκεφθεί ποτέ τις θετικές επιπτώσεις αν οι Δημόσιοι υπάλληλοι ξεκινούσαν για παράδειγμα 08:30 π.μ., τα σχολεία 08:00 π.μ., ο ιδιωτικός τομέας 09:30 π.μ., τα μαγαζιά και τα εμπορικά κέντρα 10:30, οι τροφοδοσίες φορτηγών 5:00-7:30π.μ. ή 21:00-23:00μ.μ.; και βέβαια αντίστοιχα και οι αποχωρήσεις των εργαζομένων το απόγευμα; Κάποιοι αρμόδιοι θα υποστήριζαν ότι αυτό θα προκαλούσε τις έντονες αντιδράσεις πολλών σωματείων και εργαζομένων. Να το δεχθώ. Εμείς οι Έλληνες αντιδρούμε πάντα στις αλλαγές ακόμα και αν είναι ξεκάθαρα για το καλό μας σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Το σωστό επιτελικό κράτος όμως, κάνει αυτό που είναι προς το γενικότερο συμφέρον της οικονομίας και της κοινωνίας και δεν μετράει τις πολιτικές της, πρόσκαιρες συνήθως, επιπτώσεις.
Εδώ έχουμε την αντίθετη ακριβώς στρατηγική. «Άστα όπως τα βρήκες».
Φάουλ νούμερο 3.
Και συνεχίζουμε. Πρόσφατη έρευνα του IMD Ελβετίας, που παρουσίασε ο ΣΒΕ (Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος) και μπορείτε να τη διαβάσετε αναλυτικά σε άρθρο αυτής της έκδοσης του περιοδικού, έδειξε ότι η Ελλάδα, το 2024-2025, έχασε τρεις θέσεις στη διεθνή κατάταξη ανταγωνιστικότητας και βρίσκεται στην 50η θέση από 69 χώρες που περιλαμβάνει η έρευνα. Από το κακό στο χειρότερο. Είμαστε δηλαδή στην τελευταία 20άδα σε παγκόσμιο επίπεδο!! Την ίδια στιγμή, άλλη έρευνα, έχει σαφώς καταδείξει, ότι οι Έλληνες, εργάζονται περισσότερες ώρες εβδομαδιαίως, από ότι οι άλλοι ευρωπαίοι. Τώρα πως γίνεται και να δουλεύουμε παραπάνω και να παράγουμε λιγότερο; ακατανόητα αντιφατικό. Αν κάνεις αυτή την ερώτηση σε επιπόλαιους οικονομολόγους ή στους αρμόδιους αξιωματούχους της Δημόσιας Διοίκησης, κατά πάσα πιθανότητα θα πάρεις την κλασική και αβίαστη απάντηση, ότι αυτό οφείλεται στο ότι η ελληνική οικονομία στηρίζεται στο 98% σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και συνεπώς εδώ δεν μπορούν να εφαρμοστούν οικονομίες κλίμακας και τεχνολογίες αιχμής, που αυξάνουν την παραγωγικότητα. «Πράσινα άλογα», στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες με πολύ υψηλό δείκτη παραγωγικότητας, ακόμα και στην Αμερική, οι μικρές εταιρείες ξεπερνούν το 90% του συνόλου των παραγωγικών μονάδων. Εκεί τι κάνουν; εφαρμόζουν οικονομίες κλίμακας και τεχνολογίες αιχμής; Όχι βέβαια. Δεν υποτιμώ και εγώ, σαν κλασικός κατά τα άλλα οικονομολόγος, τη σημασία του μεγέθους των εταιρειών και την ευεργετική αξία των οικονομιών κλίμακας.
Το πρόβλημα όμως της παραγωγικότητας, για την Ελλάδα ειδικότερα, είναι πολύ πιο σύνθετο από την κλασική οικονομική θεωρία. Κατά την άποψη μας, θεωρώ, ότι είναι μόλις το 30-40% του προβλήματος. Το άλλο 60-70% οφείλεται σε άλλους λόγους, που έχουν να κάνουν με το οργανωμένο κράτος, την οικονομική ευμάρεια του λαού, την εν γένει κοινωνική δομή και τις σχέσεις εργοδοσίας και εργαζομένων, σε ένα διαρκώς μεταβλητό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον. Αν δεν σας κούρασα, ελάτε επί τροχάδην, να δούμε κάποιες τουλάχιστον από τις παραπάνω παραμέτρους. Το συγκοινωνιακό πρόβλημα, με το οποίο αρχίσαμε, δεν έχει μόνο άμεσες οικονομικές και μετρήσιμες συνέπειες, όπως καταδείξαμε, αλλά και κοινωνικές και επιπλέον έμμεσα οικονομικές. Για παράδειγμα, όταν κάποιος εργαζόμενος φτάνει στην εργασία του μετά από μιάμιση ή δύο ώρες μετακίνησης, τότε είναι αποδεδειγμένο, ότι ξεκινάει με απώλεια ενέργειας τουλάχιστον 8%, από ότι αν έφτανε για παράδειγμα σε μισή ώρα διαδρομής. Οι συνέπειες δεν είναι μόνο στην εργασιακή του απόδοση αλλά στην όλη ψυχολογική του διάθεση και απέναντι στους συναδέλφους του και απέναντι στους οικείους του, όταν επιστρέφει το βράδυ, σχεδόν απόλυτα εξουθενωμένος. Το επιτελικό κράτος, που δεν έχει βρει λύσεις στα καθημερινά θέματα των πολιτών, απλά προσπαθεί με πρόστιμα να επιβάλει διοικητικούς και όχι μόνο κανονισμούς, και το μόνο που καταφέρνει είναι να μειώνει ακόμα περισσότερο το ήδη χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα της πλειονότητας των Ελλήνων, ανακυκλώνοντας το θυμό και την κακή ψυχολογία αυτών, με σοβαρές συνέπειες στην παραγωγικότητα τους αλλά και σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας και βίας ανηλίκων.
Το χαμηλό διαθέσιμο των πολιτών, επιδρά άμεσα ωστόσο και στο σύνολο του Ελληνικού Ακαθάριστου Προϊόντος, αφού η ιδιωτική κατανάλωση από μόνη της συμβάλλει στο 70% του ΑΕΠ, όταν για την υπόλοιπη Ευρώπη είναι μόλις 50% και για την Κίνα μόλις το 30%!! Τις συνέπειες θα τις νιώσουμε πολύ πιο έντονα με τη λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης, μετά τον Αύγουστο του 2026. Σημαντικός εξάλλου παράγοντας απορρύθμισης της ελληνικής οικονομίας, αλλά και της κοινωνικής συνοχής των Ελλήνων, είναι τα συνεχή σκάνδαλα των πολιτικών μας που επιβραβεύουν, μεταξύ άλλων, πρακτικές παράνομου πλουτισμού, όχι μόνο των ίδιων αλλά και ενός ευρύτερου περίγυρου που τίθεται στην υπηρεσία τους. Τέλος θα ήθελα να αναφερθώ και στις ευθύνες των διοικήσεων και των managers των ιδιωτικών επιχειρήσεων μικρών και μεγάλων. Είμαι σίγουρος, ότι όλοι τους θα συμφωνήσουν μαζί μου, ότι παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας και των ρομπότ, το μεγαλύτερο asset για μία επιχείρηση είναι το προσωπικό της. Και θα συνεχίσει να είναι, για πάρα πολλά χρόνια παρά τις οποιεσδήποτε εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Είναι λοιπόν περισσότερο από αναγκαίο, να χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και εταιρικής αφοσίωσης με το προσωπικό μας, έτσι ώστε σε ένα ασταθές και συχνά άδικο περιβάλλον, όπως αναλύσαμε παραπάνω, να απορροφώνται κραδασμοί που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των εργαζομένων άρα και την αποδοτικότητα τους. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι κυρίαρχες εργασιακά γενιές, πολύ σύντομα, θα είναι αυτές των Millenians και των Z, με αποδεδειγμένη ευαίσθητη νοοτροπία στο εργασιακό και όχι μόνο περιβάλλον, ένας λόγος παραπάνω οι διοικήσεις και το management των παραγωγικών μονάδων, θα πρέπει να εργαστεί σκληρά και προς την λειτουργία ενός δίκαιου και αποτελεσματικού επιτελικού κράτους, αλλά και σε ατομικό επίπεδο, να διαφυλάξει, με κάθε τρόπο, το μεγάλο asset που λέγεται ανθρώπινο κεφάλαιο.
Κλείνοντας, θέλω να πιστεύω, ότι αναδείξαμε ότι σε ένα τόσο σύνθετο κόσμο, μια απλή πράξη, όπως ένα διοικητικό πρόστιμο, δεν είναι τόσο τετριμμένο και μεμονωμένο γεγονός. Κρύβει τεράστιες ατέλειες και αγκυλώσεις που επηρεάζουν και την οικονομική και την κοινωνική συνοχή ενός κράτους όταν αυτό δεν ενδιαφέρεται για την αποτελεσματική μακροοικονομική πολιτική του και είναι κατ’ ουσία οιονοί επιτελικό και δίκαιο.
Καλό καλοκαίρι
