Συνέντευξη στην Άννα Γριμάνη
Είναι η πρώτη γυναίκα εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Παγκόσμια Τράπεζα – το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που παρέχει οικονομική και τεχνική βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες για αναπτυξιακά έργα. Η Ελένη Παναγιωταρέα εφαρμόζει την επιστημοσύνη της -sciences- στην εργασία της και υπογραμμίζει: «Το business χωρίς αναλυτικό και τεχνικό τρόπο σκέψης δεν δημιουργεί πρόσθετη αξία, νέο business ή νέες δουλειές».
Με σπουδές σε διαπρεπή ακαδημαϊκά ιδρύματα και διδάκτορας (D.Phil) του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ανταποκρίνεται στο σύνθετο ρόλο της στο διεθνές αυτό περιβάλλον με σημαντικά γνωσιακά εργαλεία, αντίληψη, θετική ενέργεια και στρατηγική. Και, όπως λέει, «σ’ ένα μεγάλο οργανισμό με μεγάλους μετόχους που συνεισφέρουν σημαντικά κεφάλαια για αναπτυξιακές πολιτικές πρέπει να βρεις τη δική σου θέση».
Επικοινωνιακή, ευφυής, με διακριτό χιούμορ και παρατηρητικότητα, η συγγραφέας του βιβλίου «Greece in the Euro: Economic Delinquency or System Failure» (ECPR Press), με ερευνητική δουλειά για τις χρηματοοικονομικές κρίσεις, είναι μια συνειδητοποιημένη Ελληνίδα.
Αφοπλιστικά ανθρώπινη στην ανάγνωση της ζωής της -καθώς και η αναφορά στην οικογένειά της ως μητέρας τριών παιδιών- η διακεκριμένη Ελληνίδα διαγράφει μια αξιοσημείωτη καριέρα στο πολιτικό και οικονομικό κέντρο των ΗΠΑ, την Ουάσιγκτον. «Είναι μία πόλη με ανθρώπους αστραφτερούς κι ενδιαφέροντες», θα πει στο WIBS, «μια πόλη για business and politics».
Ποιοι είναι οι τομείς ευθύνης σας στην Παγκόσμια Τράπεζα;
Η Ελλάδα μαζί με μία ομάδα χωρών (Αλβανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Σαν Ρέμο, Ανατολικό Τιμόρ) ανήκει σ’ ένα από τα 25 Γραφεία Εκτελεστικών Διευθυντών. Συνολικά, οι 189 χώρες-μέτοχοι εκπροσωπούνται από 25 Γραφεία που παρακολουθούν και ελέγχουν τη διοίκηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και το έργο που αυτή παράγει. Οι δικοί μου τομείς ευθύνης αφορούν, ως προς τις περιφέρειες στις οποίες η Τράπεζα έχει χρηματοδοτική παρουσία, τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής σε ό,τι έχει να κάνει με θεματικές δημιουργίας πολιτικής και παραγωγής γνώσης, το επιχειρηματικό περιβάλλον, τις πράσινες επενδύσεις, τη χρηματοοικονομική ενσωμάτωση και το ανθρώπινο κεφάλαιο, και τέλος, ως προς τις Επιτροπές που στηρίζουν το πρόγραμμα εργασίας της Τράπεζας, συμμετέχω στην Επιτροπή Ελέγχου.
Και τι απαιτεί η διεκπεραίωσή τους;
Καταλαβαίνετε ότι οι απαιτήσεις είναι σύνθετες και εγώ πρέπει να φοράω διαφορετικά κάθε φορά «καπέλα», τα οποία να τα εναλλάσσω με ταχύτητα και με ακρίβεια. Οι τεχνικές γνώσεις είναι προφανώς απαραίτητες όταν, για παράδειγμα, μελετάς ένα δάνειο εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε μία αναπτυσσόμενη χώρα. Η εκτίμηση σου πρέπει να βασίζεται κυριολεκτικά σε δεκάδες παραμέτρους: από τα προκαταρτικά μέτρα, τα αποτελέσματα, το πώς «κουμπώνει» με την εθνική στρατηγική αλλά και τη στρατηγική της Τράπεζας έως τον αντίκτυπο στο περιβάλλον και την κοινωνία, τους κινδύνους μη υλοποίησης των στόχων και το χρονοδιάγραμμα εκταμιεύσεων. Ωστόσο, προσωπικά, θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική και την ανθρωπιστική οπτική, την ενσυναίσθηση, τη δυνατότητα να βλέπεις το αποτύπωμα που μπορεί να αφήσει ένα έργο στους πιο ευάλωτους και αδύναμους, αυτούς που δεν καλύπτονται από κάποιο δίχτυ κοινωνικής προστασίας, αυτούς που έχουν καταστραφεί από ακραία καιρικά φαινόμενα. «Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει δύο φιλόδοξους στόχους: να δώσει τέλος στην ακραία φτώχεια και να ενισχύσει την κοινή ευημερία».
Ποια είναι τα λειτουργικά/διοικητικά χαρακτηριστικά της;
Με τον πρώτο στόχο η Παγκόσμια Τράπεζα επιδιώκει να μειώσει το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε ακραία φτώχεια στο 3% μέχρι το 2030. Ο δεύτερος στόχος είναι να αυξήσει τα εισοδήματα του φτωχότερου 40% σε κάθε χώρα. Πρόκειται για έναν όμιλο που αποτελείται από πέντε οργανισμούς: τη Διεθνή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (IBRD) που παρέχει χρηματοδοτήσεις για αναπτυξιακές πολιτικές, το Διεθνή Οργανισμό Ανάπτυξης (IDA) που παρέχει δάνεια με χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια και επιδοτήσεις, το Διεθνή Οργανισμό Χρηματοδότησης (IFC) που κινητοποιεί ιδιωτικά κεφάλαια και παρέχει συμβουλές, τον Οργανισμό Πολυμερούς Ανάπτυξης Επενδύσεων (MIGA) που παρέχει ασφάλιση έναντι πολιτικών κινδύνων και το Διεθνές Κέντρο Επίλυσης Επενδυτικών Διαφορών (ICSID) που επιλύει επενδυτικές διαφορές, κυρίως ανάμεσα σε κράτη και επενδυτές.
Επιτυγχάνει τον ρόλο και σκοπό της;
Οι συμπληρωματικοί ρόλοι αυτών των οργανισμών συνιστούν και τη «δύναμη πυρός» της Τράπεζας. Με ρωτάτε για το αν επιτυγχάνει το ρόλο της. Η Τράπεζα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πηγές χρηματοδότησης και γνώσης για τις χώρες αυτές. Για να σας δώσω μία τάξη μεγέθους, από τον Απρίλιο του 2020 έως τον Μάρτιο του 2021 η Τράπεζα δέσμευσε πάνω από 200 δισεκατομμύρια δολάρια -ένα ιστορικά υψηλό επίπεδο οικονομικής βοήθειας- προκειμένου να στηριχθεί ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας τους έναντι του COVID-19. Σήμερα, με τη διεξαγωγή συνολικής τεκμηριωμένης έρευνας, έχει υπολογίσει ότι οι παρατεταμένες συνέπειες της πανδημίας, μαζί με τον πληθωρισμό και τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, θα οδηγήσουν το 2022 επιπλέον 75 με 95 εκατομμύρια ανθρώπους σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ήδη έχει προτείνει στις εθνικές κυβερνήσεις μία δέσμη εργαλείων δημοσιονομικής διαχείρισης για μία βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, ενώ καλεί σε παγκόσμια δράση, με την αξιοπιστία που προκύπτει από το αποδεδειγμένο ιστορικό επιδόσεών της.
Μία Ελληνίδα σε ένα από τα ισχυρότερα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Πώς το βιώνετε αυτό;
Με θετική ενέργεια, με χιούμορ και με στρατηγική. Σ᾽ ένα μεγάλο οργανισμό με μεγάλους μετόχους που συνεισφέρουν σημαντικά κεφάλαια για αναπτυξιακές πολιτικές πρέπει να βρεις τη δική σου θέση. Αυτό γίνεται μόνο με έναν τρόπο: δουλεύεις σκληρά, προσθέτεις αξία και χτίζεις σχέσεις και γέφυρες. Προφανώς, σέβομαι όλους τους κανόνες και αντιλαμβάνομαι όλους τους περιορισμούς, όμως είμαι και θεσμική ακτιβίστρια. Οι συνεργάτες μου, όπως και οι δικοί μου άνθρωποι, ξέρουν ότι το όχι ή το δε γίνεται δε με πτοούν. Εξαντλώ κάθε περιθώριο ώστε να βρω λύση ή έστω σημείο επικοινωνίας και παλεύω μέχρι την τελευταία στιγμή. Αυτά μάλλον κυλούν κιόλας στο ελληνικό αίμα. Για να απαντήσω ακριβώς στην ερώτησή σας, όταν με ρωτούν από ποια χώρα είμαι και λέω από την Ελλάδα, η αντίδραση είναι χαμόγελα, ενθουσιασμός, «ήμουν εκεί», «θέλω να πάω», «τι τυχερή που είσαι». Πάντα αυτό μου ζεσταίνει την καρδιά. Η χώρα μας είναι ιδιαίτερα αγαπητή και είμαι περήφανη που την εκπροσωπώ στην Τράπεζα.
Τι μαθαίνετε σε μία ευρύτερη οικονομικο-κοινωνική εκπαίδευση από την εργασία σας -σε έναν φημισμένο Διεθνή Οργανισμό με ανθρωπιστικές παραμέτρους;
Να σκέφτομαι έξω από το ευρωπαϊκό «κουτί». Η ευρω-κεντρική ανάλυση των θεμάτων -είτε αφορά το μακροοικονομικό περιβάλλον, είτε τη θεσμική δυνατότητα, είτε το ρόλο του ιδιωτικού τομέα- έχει αντικατασταθεί με νέα καμπύλη εκμάθησης, όπως συνηθίζουμε να λέμε εδώ. Έννοιες όπως «ανάπτυξη» ή «ισότητα» αποκτούν πιο σύνθετο περιεχόμενο, όταν η τελευταία μελέτη της Τράπεζας για τις μαθησιακές απώλειες εκτιμά ότι η σημερινή γενιά των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος ενδέχεται να χάσει 11 τρισεκατομμύρια δολάρια σε μελλοντικό εισόδημα. Μερικές φορές, καθώς διαβάζω ένα πρότζεκτ και κρατάω σημειώσεις, νιώθω ότι κάνω ένα δεύτερο διδακτορικό. Επιστρέφω σ᾽ ένα νεανικό ενθουσιασμό και μία λαχτάρα να διαβάσω λίγο παρακάτω, να σκεφτώ βαθύτερα, να γράψω καλύτερα. Γνωρίζω ανθρώπους που βρίσκονται στη δύση της καριέρας τους και διψούν να αναλαμβάνουν νέα πρότζεκτ «γιατί θέλουν να μάθουν». Αυτό από μόνο του είναι ένα μάθημα. Το πιο σημαντικό όμως μάθημα είναι η λογική του lessons learned, η ενσωμάτωση διδαγμάτων από προηγούμενα έργα στο σχεδιασμό και τους στόχους των επόμενων. Το έχω υιοθετήσει και στην υπόλοιπη ζωή μου. Τι έμαθα από αυτό το λάθος, την αστοχία, την παράλειψη; Ας το εφαρμόσω όταν ο μελλοντικός εαυτός μου θα βρεθεί στη θέση να το επαναλάβει.
Η επικοινωνία είναι αυτοσκοπός ή μέσο για να πετύχουμε επιδιώξεις που αγγίζουν σχεδόν το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο;
Ως έλλογα και κοινωνικά όντα είμαστε «προγραμματισμένοι» να επικοινωνούμε. Ο μοναδικός κανόνας για μένα είναι ο σεβασμός για την προσωπικότητα του άλλου και η προσεκτική ακρόαση αυτού που λέει. Προσωπικά, θα έλεγα ότι είμαι πολύ «ανοιχτή», γεγονός που τις περισσότερες φορές μου βγαίνει σε καλό. Επίσης, εάν επιδιώκω να πετύχω κάτι μέσα από την επικοινωνία, θα το πω ξεκάθαρα και από την αρχή. Η έντιμη στάση και η διαφάνεια δημιουργούν, αν μη τι άλλο, ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Σίγουρα ο καλύτερος κόσμος ξεκινά από το προσωπικό για να φτάσει στο συλλογικό, όμως ας μην αιθεροβατούμε. Είναι πολλοί αυτοί που, θέλοντας να υλοποιήσουν το όραμα τους, διαστρέφουν την επικοινωνία, χτυπούν με fake news κάτω από τη μέση, και διασπείρουν θεωρίες συνωμοσίας. Ας επαγρυπνούμε εμείς τουλάχιστον, όσο μπορούμε.
Η ζωή στην Washington DC, δηλαδή στην πανέμορφη μητροπολιτική πρωτεύουσα, το πολιτικό και οικονομικό κέντρο των ΗΠΑ, πώς είναι;
Σύνθετη. Είμαι πολλές ώρες στο γραφείο, όπου οι ρυθμοί είναι πιεστικοί και το περιθώριο λάθους σχεδόν ανύπαρκτο. Μου λείπουν πολύ οι δικοί μου άνθρωποι, οι καλοί μου φίλοι με τους οποίους έχουμε αυτοματοποιημένους κώδικες επικοινωνίας και γελάμε πολύ. Έχω εκπαιδεύσει τον εαυτό μου και μεγιστοποιώ τα καλά, κυρίως τον πνευματικό και πολιτιστικό πλούτο της πόλης, τη μεγαλειώδη αρχιτεκτονική της, τις νέες γνωριμίες που κάνω με ανθρώπους αστραφτερούς και ενδιαφέροντες. Είναι όμως μία πόλη για business and politics.
Είσαστε μητέρα τριών παιδιών –με μία δουλειά άκρως απαιτητική στη θέση που κατέχετε. Τι επιστρατεύετε για τις ισορροπίες;
Την τεράστια αγάπη που έχω για την Άννα, τον Αχιλλέα, και τον Άγγελο. Γνωρίζουν ότι είμαι εκεί χωρίς όρους, με όποιον τρόπο επιλέγουν εκείνοι και όποτε με χρειαστούν. Τους βλέπω με κάθε ευκαιρία και μιλάω καθημερινά μαζί τους. Και ο Σωτήρης, ο σύζυγός μου, είναι το στήριγμα όλων μας.
Ως επαγγελματίας πώς αισθάνεστε -woman in business ή in sciences?
Έχω την τύχη αυτή τη στιγμή στην καριέρα μου να μπορώ να συνδυάσω και τα δύο. Το business χωρίς αναλυτικό και τεχνικό τρόπο σκέψης δεν δημιουργεί πρόσθετη αξία, νέο business, ή νέες δουλειές. Έχω τη μεγάλη ευκαιρία να μπορώ να εφαρμόσω τα sciences. Θυμάμαι έναν παλιό εργοδότη μου να μου λέει ότι οι υπηρεσίες μου είναι πολυτελείς. Όμως, θέλω να τονίσω το woman. Ας μην πούμε το γνωστό, ότι ως γυναίκα πρέπει να δουλέψεις τριπλά για να αποδείξεις ότι μπορείς να καθίσεις στο τραπέζι. Ας πούμε το αισιόδοξο, ότι η Τράπεζα εισάγει τη διάσταση του φύλου σε πολλά χρηματοδοτικά προϊόντα και πρότζεκτ, με τους άντρες στο τραπέζι να ενδιαφέρονται όσο και εμείς οι γυναίκες που καθόμαστε σ΄αυτό για την ευημερία των γυναικών, την πρόσβαση τους σε χρηματοδοτικά εργαλεία, την οικονομική χειραφέτησή τους.
