ΜAΓΔΑ ΚΟΝΤΟΓΙAΝΝΗ: Επάγγελμα Κτηνοτρόφος
Συνέντευξη στην Φωτεινή Νάσσου
Στάβλος, ύπαιθρος, άρμεγμα, βέλασμα, ασθένειες, μηδαμινό κέρδος, 365 μέρες τον χρόνο εργασία.
Λέξεις και φράσεις που σήμερα, σπάνια τοποθετούνται πλάι σε ονόματα γυναικών, αφού στατιστικά μιλώντας, η κτηνοτροφία απασχολεί περισσότερο άντρες.
Εδώ όμως, θα σας συστήσω μια πολύ ενδιαφέρουσα εξαίρεση σε αυτόν τον άγραφο κανόνα.
Είκοσι λεπτά από το κέντρο της Αθήνας στις Αχαρνές, η Μάγδα Κοντογιάννη έχει την δική της στάνη.
Μαζί με τον αδερφό της Γιάννη, επιμένουν σε πείσμα των καιρών να είναι τσοπάνηδες.
Πριν από 30 ή 40 χρόνια δεν θα ήταν είδηση πως στην Αθήνα υπάρχουν κτηνοτρόφοι. Κι όμως, το 2023 σε μια πυκνοκατοικημένη τσιμεντούπολη αποτελεί πλέον έκπληξη… Έτυχε ή επιλέξατε το επάγγελμα του κτηνοτρόφου;
Η κτηνοτροφία δεν είναι επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής. Και μάλιστα μιας ζωής που σε γεμίζει και απαιτεί την συμμετοχή σου συνεχώς, 365 μέρες το χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα.
Εάν γεννάει κάποια προβατίνα στις 02.00 τα μεσάνυχτα πρέπει να είμαι εκεί να την βοηθήσω και αν θέλει κάποια βοήθεια στις 12.00 το μεσημέρι, προηγείται η προβατίνα από οποιαδήποτε άλλο ραντεβού.
Και δυστυχώς οι Δημόσιες υπηρεσίες δεν μας θεωρούν επιχειρηματίες. Μας αντιμετωπίζουν ως «κλητήρες» και μας στέλνουν από γραφείο σε γραφείο, χωρίς ίχνος σεβασμού.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα μέσα στον οικογενειακό μας στάβλο. Δεν μπορώ να φανταστώ την ζωή χωρίς την φροντίδα των ζώων μου, έστω και λίγων…
Πριν την πανδημία, ήταν «της μόδας» οι κολοσσιαίες αλυσίδες τροφίμων. Σήμερα το locality, δηλαδή «το ντόπιο», «το τοπικό», αποκτά επιτέλους υπεραξία. Πλέον όλοι αντιλαμβάνονται την κορυφαία ποιότητα και γεύση που προκύπτει από τον παραδοσιακό τρόπο εκτροφής.
Ως έφηβη και ως πολίτης υπέστην συστηματικό κοινωνικό bullying επειδή ήμουν κτηνοτρόφος. Οι νέοι γείτονες, μας «κυνήγησαν» ανελέητα, διότι ο στάβλος μας κατέβαζε την αξία του real estate, του οικοπέδου τους.
Αλλά εκεί μας βρήκαν και είναι ανήθικο να αλλάζουν οι κανόνες, πάντα εις βάρος μας, εις βάρος του τρόπου ζωής μας, εις βάρος του πολιτισμού μας και εις βάρος της κτηνοτροφικής επιχειρηματικότητας.
Βέβαια, οι «ψυχρολουσίες» από τους «Αθηναίους» που επέλεξαν να εγκατασταθούν στην Αττική αντί να μας «σβήσουν» μας ατσάλωσαν και ο Κτηνοτροφικός μας Σύλλογος, είναι μια απάντηση στο απαράδεκτο και ανήθικο «κυνηγητό».
Όχι, δεν μετανιώνω για τις επιλογές μου. Δεν μετανιώνω που δεν πήγα να γίνω «γρανάζι» κάποιας δημόσιας υπηρεσίας. Είμαι περήφανη που παράγω πραγματικό πλούτο για την εθνική οικονομία. Είμαι περήφανη που παράγω πραγματική υγιεινή τροφή για όλους μας.
Ο στάβλος λοιπόν είναι το σπίτι σας;
Αναμφίβολα ναι. Κτηνοτρόφος που δεν μένει δίπλα στον στάβλο του γρήγορα θα καταλάβει το λάθος του. Η κτηνοτροφία δεν είναι «business» αλλά οικογενειακή υπόθεση.
Δεν είμαστε απλά εκτροφείς παραγωγικών ζώων. Είμαστε «πολυεργαλεία». Πρέπει να ξέρουμε από διατροφή, από δίαιτες, από συνδυασμούς τροφίμων, από κατάλληλα τρόφιμα, από τις ανάγκες των ζώων, από πρώτες βοήθειες, από αντιμετώπιση ιατρικών προβλημάτων, από διαχείριση φαρμάκων, από συντήρηση τροφών για τα ζώα (για να μην αναπτύξουν τοξίνες), από ευζωία, από υγιεινή, από ασθένειες, από λογιστικά, από χρήση internet, από στοιχειώδη υδραυλικά και ηλεκτρικά, από… από…
Τι έχετε στερηθεί και τι απολαμβάνεται όλα αυτά τα χρόνια;
Εμείς κάθε βράδυ μετά τις τελευταίες φροντίδες του κοπαδιού καθόμαστε όλοι μαζί και συζητάμε και ψιλοτρώμε και χαλαρώνουμε λίγο. Δεν πάμε σε ταβέρνα, διότι πρέπει να είμαστε κοντά στον στάβλο.
Αυτό μας στερεί από τις κοινωνικές συναναστροφές και τις δημόσιες σχέσεις που έχουν την ευκαιρία να κάνουν «οι άλλοι» οι οποίοι και προωθούνται στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση ή και άλλα όργανα διοίκησης. Και αυτό με την σειρά του, μας αποκλείει από την δυνατότητα συμμετοχής μας στα κέντρα λήψης των αποφάσεων ακόμα και σε θέματα που μας αφορούν άμεσα.
Απολαμβάνω όμως πραγματικές φιλίες…
Πώς καταφέρατε να στήσετε την οικογενειακή επιχείρησή σας;
Η μητέρα μου είναι Αρβανίτισα από την Χασιά και ασκούσαν την κτηνοτροφία στους πρόποδες της Πάρνηθας τον χειμώνα και το καλοκαίρι στα θερινά λιβάδια του βουνού.
Η Πάρνηθα πλέον καίγεται ελεύθερα σαν εθνικός δρυμός…
Ο πατέρας μου ήταν Βλάχος από τον Δάφνο από τα Βαρδούσια της Δωρίδας. Όταν η Αθήνα από χωριό έγινε μεγάλο αστικό κέντρο, για να καλυφθούν οι ανάγκες τροφής μετοίκησε στο Περιστέρι για να παράγει γάλα χωρίς μεταφορικά.
Στους πρόποδες της Πάρνηθας εγκαταστάθηκαν το 1966 και δημιούργησαν μια αδειοδοτημένη κτηνοτροφική μονάδα με αγελάδες και πρόβατα. Οι «τακτοποιημένοι» αυθαίρετοι νέοι οικισμοί της Αττικής επέβαλλαν νέους καταστροφικούς όρους για το περιβάλλον.
Έτσι, σήμερα ο στάβλος μας λειτουργεί από εμένα και τον αδελφό μου μόνο με πρόβατα.
Είστε γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος». Ποιος είναι ο σκοπός του συλλόγου;
Σκοπός μας είναι να κρατάμε ενήμερα τα μέλη μας γύρω από τον κλάδο της κτηνοτροφίας που καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της παραγωγής, της μεταποίησης και της εμπορίας των κτηνοτροφικών προϊόντων. Να υποστηρίζουμε τους κτηνοτρόφους στις συνεργασίες τους με τους γιατρούς, για την βελτίωση των συνθηκών άσκησης του επαγγέλματος.
Να αναπτύξουμε την αλληλεγγύη και την συνεργασία μεταξύ μας αλλά και με την κοινωνία, και τέλος να έχουμε μια ενιαία και δυνατή φωνή ενώπιον των αρμόδιων φορέων και υπουργείων για τη βελτίωση της νομοθεσίας αναφορικά με την κτηνοτροφία και τη δημιουργία εγκαταστάσεων.
Μια που το θίξατε, γιατί λειτουργείτε χωρίς άδειες σε ποσοστό 90%;
Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη η οποία έχει ανάγκη από χώρους πρασίνου και city farm «κυνηγάει» τα μαντριά γιατί στην πραγματικότητα είναι ένα κερδοσκοπικό real estate που γίνεται εις βάρος του περιβάλλοντος και της υγείας των κατοίκων με μόνο σκοπό το πρόσκαιρο κέρδος.
Η ισόρροπη αστική ανάπτυξη οφείλει να προβλέπει χώρους παραγωγής τροφής (φυτικής και ζωικής) ακριβώς με την ίδια λογική που προβλέπει χώρους λατρείας, χώρους εκπαίδευσης, χώρους αναψυχής, χώρους αθλοπαιδιών και χώρους διοίκησης.
Πρέπει να καθοριστούν σταθερές χρήσεις γης, ως απαραίτητο προαπαιτούμενο μιας υγιούς αγροτικής επιχειρηματικότητας. Η οικοπεδοποίηση κάθε έκτασης του πλανήτη, στερεί στις κοινωνίες τους απαραίτητους χώρους για την παραγωγή τροφής, για την επιβίωση των τοπικών κοινωνιών (χωράφια καλλιεργειών και βοσκοτόπια κοπαδιών).
Η υγιής, ισόρροπη, ζωντανή ύπαιθρος είναι απαραίτητη για την επιβίωση των μεγάλων τσιμεντουπόλεων, ακόμα και για λόγους «ενιαίας υγείας». Μάλιστα μέσα στις πόλεις πρέπει να υπάρχουν νησίδες πρασίνου (πάρκα) και εκτάσεις εκτροφής παραγωγικών ζώων.
Οι καινούργιοι στάβλοι γίνονται με τις νέες προδιαγραφές αλλά είναι πολύ λίγοι. Οι προϋπάρχουσες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις αδυνατούν να προσαρμοστούν στις ανισόρροπες για το περιβάλλον απαιτήσεις του Ν4056/2012 και να αδειοδοτηθούν ενώ ταυτόχρονα στερούνται χρηματοδοτήσεις για εκσυγχρονισμό, ακριβώς διότι δεν έχουν άδεια νέων προδιαγραφών.
Οι μονάδες μας στην Αττική υπάρχουν με άδειες από το 1966, όπως η δικιά μας. Η μη ανανέωσή τους οφείλεται κυρίως στις προδιαγραφές που εισήχθησαν το 2012 και απαγορεύουν την παραδοσιακή κτηνοτροφία στην Αττική.
Το παράδοξο είναι ότι η πολιτεία αναγνωρίζει τις καταστροφικές απαιτήσεις για την ελληνική κτηνοτροφία και με την μέθοδο του «σαλαμιού» εξαιρεί κάθε λίγο και μία κατηγορία παραγωγικών ζώων, όπως έγινε με τα ιπποφορβεία και πρόσφατα προεκλογικά με τα πτηνοτροφεία, ενώ δηλώθηκε από το ΥπΑΑΤ ότι θα ληφθεί μέριμνα και για τα χοιροτροφεία. Και οι δύο τελευταίες κατηγορίες υφίστανται πολλές επισημάνσεις για τις αδόκιμες «βιομηχανικές» τεχνικές τους ενώ για την αιγοτροφία και την προβατοτροφία που δεν υπάρχουν σοβαροί ενδοιασμοί έχουν μείνει χωρίς άδειες στην Αττική το 90% των εκμεταλλεύσεων.
Εάν είχαν άδειες οι κτηνοτρόφοι, θα μπορούσαν να αναπτύξουν οικοτεχνίες (Ν4235/2014) και να διαθέτουν στην τοπική αγορά τα προϊόντα τους (γαλακτοκομικά, κρεατοσκευάσματα) προσφέροντας στους συμπολίτες μας προσιτές τιμές σε μια απευθείας συνεννόηση παραγωγών-καταναλωτών, στις τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες σε κάθε Δήμο.
Πως βλέπετε την κτηνοτροφία στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια;
Είμαστε περίπου 120.000 κτηνοτρόφοι. Την διετία 2021-2022 περισσότερες από 13.341 οικογένειες εγκατέλειψαν την κτηνοτροφία με αντίστοιχη μείωση του αριθμού των παραγωγικών ζώων.
Έχω την πεποίθηση ότι η κτηνοτροφία στην Ελλάδα θα μειώνεται συνεχώς, θέτοντας σε κίνδυνο την αυτάρκεια σε ελληνικό κρέας που έτσι και αλλιώς δεν ξεπερνάει το 33%.
Μιλάμε για σημαντική μείωση του ζωικού κεφαλαίου που έχει σαν αποτέλεσμα την σταδιακή εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας τα τελευταία 50 χρόνια με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς.
Πρέπει να εκσυγχρονιστούν και οι κτηνοτρόφοι; Ακολουθούν νέοι το επάγγελμα σας;
Πολλοί λίγοι εισέρχονται στο επάγγελμα. Οι νέοι μας ακόμα και τα παιδιά μας, υφίστανται μια συνεχή «πλύση εγκεφάλου» για να γίνουν υπάλληλοι με 8ωρο, weekend, καλοκαιρινές διακοπές και σταθερό μισθό. Μέχρι σήμερα η κτηνοτροφική επιχειρηματικότητα δεν υποστηρίζεται από κανένα φορέα. Τα αγροτικά επιμελητήρια για νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες υπολειτουργούν, δεν διαθέτουν γεωργικούς συμβούλους που θα μπορούσαν να φέρουν τις νέες γνώσεις στην κτηνοτροφία, δεν γίνονται επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό.
Χρειαζόμαστε Αγροτικά Σχολεία Μαθητείας για να προετοιμάσουν πιθανούς νέους κτηνοτρόφους με σεβασμό στο περιβάλλον και με εξειδίκευση στην φροντίδα του περιβάλλοντος.
Ασχοληθήκατε και με την πολιτική. Είναι εύκολο για μια κτηνοτρόφο να μπει σε πολιτικές παρέες;
Με τον όρο πολιτική εννοούμε τόσο (1) τον αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας, όσο και (2) κάθε πράξη μας που επηρεάζει τους συνανθρώπους μας.
Δεν είναι εύκολο σε μια κτηνοτρόφο να μπει σε πολιτικές παρέες, δεν έχει χρόνο να διαθέσει, την απασχολούν συνεχώς και απροσδιόριστα οι ζωντανοί συνεργάτες της.
Εμείς κατορθώσαμε, μέσα από τις εκμεταλλεύσεις μας, να κάνουμε μέσα σε τρία χρόνια πάνω από 300 δημόσιες διαδικτυακές συζητήσεις, που όλες βρίσκονται στο Facebook στο προφίλ «ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ-ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ», σαν μια ζωντανή βιβλιοθήκη, μια μορφή Wikipedia, φτιαγμένη από εμάς για εμάς. Ναι, ασχοληθήκαμε με την πολιτική, με την μορφή του επηρεασμού των συνανθρώπων μας.
Είναι ατυχές ότι δεν έχουμε παραγωγούς πραγματικού πλούτου στην Βουλή. Σχεδόν όλοι οι εκλεγμένοι προέρχονται από τις υπηρεσίες… Η κοινωνία μας δεν σέβεται την παραγωγή και τους παραγωγούς… δυστυχώς…
Θα παροτρύνατε νέες γυναίκες να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία;
Οι σημερινές νέες γυναίκες δεν ξέρουν ούτε να μαγειρεύουν, ούτε να παράγουν τροφές για την οικογένεια. Πολλές καλύπτονται από το «delivery» που σήμερα έφθασε σε κάθε χωριό.
Και η νέα γυναίκα δεν είναι απλώς «νέα» και απλώς «γυναίκα». Είναι η «ψυχή» της αγροτικής κοινωνίας. Είναι αυτή που μέσω της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς εξασφαλίζει την φροντίδα του αγροτικού περιβάλλοντος, εξασφαλίζει την υγιεινή της οικογένειας και εξασφαλίζει την ασφάλεια της οικογένειας. Και όλα αυτά είναι πάρα πολύ υπεύθυνες θέσεις για να τις διακρίνει κάποιος στις σύγχρονες νέες γυναίκες που επιδιώκουν κυρίως την ευδαιμονία.
Στεναχωριέμαι που το λέω αλλά εάν η νέα γυναίκα δεν έχει συνηθίσει αυτόν τον υπεύθυνο τρόπο ζωής, θα είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιβιώσει και να ευτυχίσει στο στάβλο.
Σε όσες ασχολούνται σήμερα με την κτηνοτροφία τις «βγάζω το καπέλο» και εκφράζω τον βαθύ μου σεβασμό για αυτές. Τις καλώ μάλιστα να έρθουν μαζί μας στην ομάδα «ΓΥΝΑΙΚΕΣ της ΥΠΑΙΘΡΟΥ» να αναδείξουμε και να προωθήσουμε τον τρόπο ζωής που επιλέξαμε.
